Bawełna, jako naturalne włókno, jest obecnie najbardziej powszechnie stosowanym materiałem w przemyśle włókienniczym na całym świecie. Jej nazwa odnosi się zarówno do samoistnych włókien, które stają się surowcem dla produkcji tkanin, jak i do gatunku roślin – drzew i krzewów, z których owe włókna są pozyskiwane. W obecnych czasach bawełna jest zaliczana do dwudziestu najbardziej dochodowych upraw rolnych na świecie – generuje większe zyski niż uprawy takie jak jabłka, olej palmowy czy jęczmień! Co więcej, globalny przemysł bawełniany daje pracę aż 250 milionom ludzi!
Pierwsze dowody wykorzystania bawełny przez ludzi pochodzą sprzed około 5500 lat p.n.e. i zostały odkryte na terenie dzisiejszego Pakistanu. Bawełna została też uprawiana między 4200 a 3400 rokiem przed naszą erą w Peru i Meksyku. Interesującym jest fakt, że różne społeczności odkryły i zaczęły uprawiać bawełnę niezależnie od siebie i nauczyły się przekształcać ją w tkaniny. W czasach starożytnych bawełna była już znana Persom, Sudańczykom, Chińczykom i Egipcjanom. Najprawdopodobniej dotarła do Europy dzięki podbojom Aleksandra Macedońskiego, ale masowy import rozpoczął się dopiero w okresie późnego średniowiecza, kiedy to tkanina zaczęła docierać nawet do krajów północnych. W Indiach już w VI wieku wynaleziono pierwsze ręczne urządzenia do oddzielania włókien bawełnianych od nasion, a w XVI wieku wykorzystywano do tego celu energię wodną. Dzięki najazdom muzułmańskim techniki przędzenia bawełny dotarły do Włoch już w XII wieku, a w XIV wieku szeroko stosowano kołowrotek. Dynamiczny rozwój produkcji przyspieszył handel – w XV wieku porty w Antwerpii, Wenecji i holenderskim Haarlem stały się ważnymi centrami handlu bawełną.
W 1793 roku amerykański wynalazca Eli Whitney skonstruował maszynę do odróżniania nasion od bawełnianych włókien, co zwiększyło efektywność pracownika aż pięćdziesięciokrotnie! Obecnie największymi producentami bawełny na świecie są Indie, Chiny i Stany Zjednoczone, a na kolejnych miejscach plasują się Brazylia, Pakistan i Uzbekistan.
Plantacje bawełny składają się z drzew lub krzewów należących do rodzaju Gossypium, które rosną na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii i Antarktydy. Choć istnieje ponad 50 gatunków bawełny, tylko cztery z nich są wykorzystywane na skalę masową: bawełna kosmata (Gossypium hirsutum), stanowiąca 90% światowych upraw, pochodzi z Meksyku; bawełna peruwiańska (Gossypium barbadense) ze swoimi długimi włóknami jest szczególnie ceniona i droższa; bawełna drzewna (Gossypium arboretum) pochodzi z Indii i Pakistanu a bawełna indyjska (Gossypium herbaceum) paradoksalnie pochodzi z krajów Lewantu. Wielu producentów stosuje odmiany genetycznie modyfikowane, które są bardziej odporne na szkodniki.
Najlepsze warunki do uprawy bawełny obejmują intensywne nasłonecznienie, długie okresy wolne od przymrozków oraz umiarkowany poziom opadów. Gleba powinna być ciężka, ale niekoniecznie bardzo żyzna. Takie warunki są najłatwiej spełnić w strefach tropikalnych i subtropikalnych obu półkul, ale dzięki nowoczesnym systemom irygacji uprawa jest możliwa również na innych obszarach. Mimo że bawełna jest rośliną wieloletnią, plantacje często prowadzone są jako jednoroczne, aby zminimalizować ryzyko rozwoju szkodników.
Z bawełny produkuje się nie tylko odzież, ale także ręczniki, tekstylia kuchenne, pościel czy bieliznę. Jej włókna służą do wyrobu popularnych jeansów, a także sieci rybackich, filtrów do kawy, żagli, koronek, a nawet specjalnego rodzaju papieru wykorzystywanego do produkcji książek. Z nietkanej bawełny wyrabia się ponadto produkty sanitarne, ściereczki czy opatrunki. Trudno więc sobie wyobrazić współczesny świat bez bawełny!